Soe acontecer aos
habilitados estatais que cando chegan a prestar os seus servizos a un
novo destino, atopan un fato de procedementos inconclusos e moitos
deles "enquistados" debido a un enfoque inadecuado no seu
inicio, xeralmente por un común afán de resolvelos canto antes.
Afirmaba o profesor
Chacón Ortega que cando se toma o tempo necesario nas actuacións
preparatorias dos procedementos administrativos estase a garantir
unha instrucción ordenada e unha eficaz resolución, de xeito que
non teñamos que volver atrás no camiño que cabalmente trazamos
cando se tomóu a decisión de incoar o expediente. A miña
experiencia persoal demostroume unha e outra vez o acertado do aserto
anterior.
Un deses procedementos
"enquistados", que atopei no segundo ano tras incorporarme
a este posto de traballo, versaba sobre unha presunta usurpación ou
perturbación dun suposto camiño de concentración parcelaria,
supostamente de titularidade municipal, ó que se lle engadían as
dúbidas razonables de ubicarse na zona de dominio público do
ferrocarril, administrado polo Administrador de Infraestructuras
Ferroviarias (ADIF). As primeiras actuacións versaban de 2002 e o
asunto, sen resolver, chegou ó meu coñecemento no ano 2009. Tras
unha serie de investigacións e a necesaria, anque insegura,
ordenación documental, cruzouse no meu camiño unha queixa formulada
polo interesado diante do Valedor do Pobo, que foi preciso resolver,
conforme á lexislación que rexe o funcionamento desta Institución
da nosa comunidade autónoma.
O Alcalde encargou ó
Secretario a elaboración dun informe que permitira establecer o
estado de cousas e as propostas de actuacións futuras. Redactado tal
informe, foi remitido ó Valedor do Pobo. Nos días seguintes,
confirmouse persoalmente a recepción do mesmo e fun felicitado
persoalmente de forma expresa por un dos Letrados Asesores da
institución, quen me manifestou literalmente "hace muchos años
que no veo un informe municipal tan bien redactado".
Felicitación que, como cabe supoñer, me produce -humildemente- un
grande orgullo e a sensación de que o traballo dos Secretarios dos
pequenos Concellos é indudablemente gratificante; o recoñecemento
expreso da nosa entrega profesional e a nosa vontade de facer as
cousas o mellor posible en beneficio do interés xeral, conciliándoo
na medida do posible cos lexítimos intereses das persoas, máis alá
de calesquera formalismos, é como o aplauso para os artistas.
Na medida en que poida
resultar de algunha utilidade a calesquera compañeiros/as e
profesionais en xeral, reproduzo o citado informe, desprovisto de referencias personais ou de identificación da propiedade, que carecen de interés ós efectos desta publicación.
INFORME
Queixa
formulada por D. M. ante o Valedor do Pobo relativa a posible
invasión do camiño de acceso a súa propiedade.
Ref.
Expte. Valedor: ------------
CELESTINO
J. AMIGO, Secretario do Concello de Oza dos Ríos, conforme
ó preceptuado no artigo 3.a do Real Decreto 1174/1987, do 18 de
setembro, polo que se regula o réxime xurídico dos Funcionarios de
Administración Local con habilitación de carácter de carácter
nacional (estatal) e demáis disposicións normativas concordantes,
emito o presente informe, con base nos antecedentes e consideracións
xurídicas que seguidamente se expoñen.
ANTECEDENTES:
1.-
Relativos ó procedemento concreto obxecto da queixa:
O
29 de xuño de 2002 rexístrase no Concello de Oza dos Ríos escrito
de D. M., en calidade de propietario da parcela rústica xxx,
segregada da finca número xx do plano xeral de concentración
parcelaria de Mondoi-Porzomillos. Manifesta que o propietario da
parcela colindante (número yy) realizou plantacións e cerramento
perimetral que, según parece, invaden o camiño de acceso á finca
do comparecente. Solicita que os servizos técnicos do Concello
comproben a presunta invasión do camiño.
O
12 de xullo de 2002, o Alcalde dicta resolución pola que da por
rematado o expediente de reposición da legalidade de plantacións
realizadas na finca número yyy de concentración parcelaria sita en
Fraga, Mondoi-Porzomillos e que se proceda ó seu arquivo, baseándose
no informe técnico emitido o 10 de xullo de 2002, no que se conclúe:
1) existe unha plantación de eucaliptos a unha distancia de 2,80
metros do borde do camiño; 2) a distancia de plantación ó eixe do
camiño é de 4,40 metros; 3) as fincas coas que linda son terreos
agrícolas; 4) debido á antigüidade coa que conta a plantación de
eucaliptos, non poderá actuarse sobre eles posto que se trata dunha
plantación anterior á publicación da "ordenanza reguladora de
plantación e tala de arbolado", ordenanza que entrou en vigor o
26 de xaneiro de 2001. A citada resolución notificouselle ó
interesado con expresión dos recursos que contra a mesma proceden,
conforme ó réxime sinalado polos artigos 8, 9 e 10 da Lei 29/1998,
de 13 de xullo, reguladora da xurisdicción
contencioso-administrativa.
Mediante
oficio do Alcalde número 944, do 15 de xullo de 2002, remíteselle ó
interesado informe do Arquitecto Técnico Municipal datado o 10 de
xullo de 2002, no que se ponde manifesto o seguinte: 1) compróbase a
existencia dun camiño de ancho medio de 3,25 metros no que se
observa a existencia de estacas de madeira a unha marxe do camiño e
de estacas de formigón e fío de arame na outra beira; 2) posto que
se trata dun camiño de servizo, deberán as propiedades afectadas
realizar o deslinde para proceder ó replanteo do camiño e
igualmente, por encontrarse as obras dentro do dominio público do
ferrocarril deberá solicitarse autorización ó órgano
administrativo competente; 3) unha vez deslindado o camiño de
serventío, así como fixada a distancia por RENFE, informarase ó
respecto da legalidade ou non das mesmas, previa solicitude de
licenza polo interesado.
Mediante
escrito rexistrado o 29 de outubro de 2002, comparece D. M. e, tras
unha serie de consideracións na que amosa a súa discrepancia con
informes técnicos e reoslución do Alcalde anteriormente citada,
solicita a revisión dos labores, tanto de tipo forestal como de
peche perimetral, levadas a cabo polo propietario da parcela yyy, por
se poideran afectar ó camiño público que discurre a carón desa
parcela.
Mediante
escrito rexistrado o 10 de marzo de 2004 comparece novamente o
interesado polo que pon de manifesto as dificultades de acceso a súa
propiedade e reitera a petición formulada en escritos anteriores.
O
1 de febreiro de 2006, o Alcalde dicta resolución pola que acorda
proceder ó arquivo do expediente por carecer o concello de
competencias para a adopción de medidas de reposición da legalidade
en relación cos feitos obxecto de denuncia, facendo saber ó
denunciante que a competencia para resolver as cuestións que
prantexa no seu escrito corresponde á Administración do Estado,
debendo dirixirse a tal efecto ó Administrador de infraestructuras
Ferroviarias. Fundaméntase no establecido no artigo 13 da Lei
39/2003 do Sector Ferroviario, como conclusión de sendos informe
emitidos a petición do Concello pola Consellería de Política
Agroalimentaria e o Administrador de infraestructuras Ferroviarias
(ADIF), que en síntese afirman o seguinte:
a)
Informe do 15 de abril de 2003, do Servicio Xurídico Administrativo
da Delegación Provincial da Consellería de Política
Agroalimentaria e Desenvolvemento Rural.- Conclúe que <"El
carácter de camino público que viene determinado en el título de
propiedad tiene unas características determinadas por la
legislación: son de servicio público (y por consiguiente de acceso
a las fincas con las que lindan). Son de dominio público y las
competencias de gestión, conservación y policía es municipal. Son
caminos que en su día fueron entregados por la Administración al
Ayuntamiento de Oza dos Ríos mediante un Acta de entrega y recepción
por las partes "[sic]>.
Achega folla de características de reemplazo e copia parcial do
plano parcelario.
b)
Informe do ADIF (Delegación de Patrimonio e Urbanismo de Asturias e
Galicia), do 27 de maio de 2005.- Informa que os terreos de ADIF
(antes Renfe), no punto referido lindarían coa finca yyy,
encontrándose o camiño ubicado nos seus terreos. En canto á
condición, trátase dun camiño de servicio.
Esta
resolución, xunto cos informes referidos e o concordante dos
servizos técnicos municipais, foille notificada ó interesado (R.S.
nº 159, do 9 de febreiro de 2006) con expresión dos recursos
procedentes, conforme ó réxime que se contén nos artigos 8, 9 e 10
da Lei 29/1998, de 13 de xullo, reguladora da xurisdicción
contencioso-administrativa.
O
30 de xuño de 2008 rexístrase no Concello un escrito de D. M.
mediante o que aporta unha comunicación da Delegación de Patrimonio
e Urbanismo de Asturias e Galicia do ADIF, datada o 9 de xuño de
2008, que pon de manifesto o seguinte: "tras un nuevo replanteo
de nuestros límites en la zona, y después de comprobar que por un
error en las referencias tomadas en el primero, hemos llegado a la
conclusión de que el camino en cuestión no es titularidad del ADIF,
si bien se encuentra dentro de la zona de dominio público
ferroviario, que viene definida en el artículo 13 de la Ley 39/2003,
de 17 de noviembre, del Sector Ferroviario..." Solicita o Sr. M.
que sexa retomada e todos os seus termos a reclamación que se
plantexaba no escrito de 29/06/02 (rexistro de entrada 817)
posteriormente reiterado en escrito do 29/10/2002.
O
16 de setembro de 2009 rexístrase o último escrito do interesado,
solicitando que á vista do documento novo aportado (comunicación do
ADIF do 9 de xuño de 2008) se proceda a revisar o actuado, dictando
as resolucións que conforme a dereito procedan.
2.
Procedementos conexos instruidos neste Concello.
Mediante
escrito rexistrado co número 1.565, o 29 de novembro de 2011, D. C.,
Dª J., D. A. e D. M., copropietarios da finca número xx do plano de
concentración parcelaria de Mondoi-Porzomillos, por herencia do
titular, D. R., solicitan a segregación da citada finca en tres
parcelas conforme ás descripcións e planos que aportan á
solicitude.
Instruido
o procedemento conforme á normativa de aplicación, a petición foi
resolta mediante acordo do 14 de decembro de 2001 pola Comisión de
Goberno do Concello, polo que se declara a innecesariedade de
outorgamento de licencia para a segregación pretendida, conforme ó
informe do Arquitecto Técnico Municipal, do seguinte tenor literal:
1º.- As parcelas resultantes dan fronte a vía pública; 2º.- as
partes resultantes cumpren coa unidade mínima de cultivo establecida
pola lexislación agraria; 3º.- dado que a finca a segregar se atopa
situada sobre solo calificado como solo rústico, infórmase
favorable a segregación solicitada, facendo constar a
innecesariedade da obtención de licencia para proceder ó
solicitado.
Apórtase
polos solicitantes a folla número 181 de características das fincas
de reemplazo da concentración parcelaria de Mondoi-Porzomillos, na
que se describen os seguintes lindes da parcela xx: Norte, con vía
férrea; Sur, fincas 1.. e 1..; Este, fincas 1.. e 1.. e camiño
público e Oeste, estrada de Betanzos a A Golada e finca 1... No
título consta que esta finca goza dunha servidume de paso permanente
de 2,5 m. de ancho, establecida ó longo do lindeiro Oeste, das
fincas nº 1..,1.., 1.. e 1.., para o seu servicio, tal como se
reflicte no plano adxunto.
Apórtase
igualmente plano no que se recolle a proposta de división da parcela
xx a escala 1:50, na que se reflicte o camiño que motiva a queixa de
D. M., cunha anchura aproximada de 2,70 metros no entronque coa
parcela segregada xxx, cuxa titularidade se lle atribúe.
3.
Documentación recabada polo Secretario co obxecto de elaborar o
informe requerido polo Alcalde como consecuencia dos requerimentos do
Valedor do pobo.
No
Boletín Oficial do Estado número 199, de 19 de agosto de 1972,
publícase a Orde do 10 de xullo de 1972, pola que se aproba o Plan
de Mejoras Territoriales y Obras de la zona de concentración
parcelaria de Mondoy Porzomillos (La Coruña), pola
que o Ministro de Agricultura dispón a aprobación do citado Plan e
a clasificación das obras dentro do grupo a) do artículo 23 da Ley
de ordenación Rural, de 27 de xullo de 1968, e enncomenda a
redacción dos proxectos e a execución das obras incluidas no
devandito Plan ó Instituto
Nacional de Reforma y Desarrollo Agrario
(IRYDA), entre outras disposicións ordinarias de orde executivo.
O
Presidente do Instituto Nacional de Reforma y Desarrollo Agrario, con
data 15 de outubro de 1974 (rexistro de entrada número 517, do
23/10/1974), acorda facer entrega das obras correspondentes ó
proxecto aprobado polo Organismo competente con data 14 de setembro
de 1972, denominadas RED
DE CAMINOS EN LA ZONA DE MONDOY-PORZOMILLOS (Oza de los Ríos) (La
Coruña) e
incluidas no Plan
de Mejoras Territoriales y Obras de la zona de concentración
parcelaria de Mondoy Porzomillos (La Coruña).
Na
documentación parcial de que dispoñemos no arquivo histórico deste
Concello con respecto á concentración parcelaria da zona de
Mondoy-Porzomillos figuran planos do Proxecto de concentración
parcelaria por cada un dos polígonos. O que se corresponde ó
polígono 2, no que se atopa o paraxe coñecido como a Fraga, figura
un camiño de servicio que parte do principal que comunica os paraxes
de A Fraga, Avieira e Castrillón e morre nos terreos de dominio
público do ferrocarril, sen que exista prolongación en paralelo á
vía férrea na colindancia coa finca yy ata a finca xx (en concreto,
xxx), tal como se reflicte nos planos que se elaboraron
posteriormente e que corresponde ó acordo de concentración.
Nos
planos catastrais non se recolle o citado camiño na súa
prolongación en paralelo á vía de ferrocarril na colindancia coa
finca yy ata a finca xx (en concreto, xxx).
No
Plan Xeral de Ordenación Municipal non se recolle en absoluto o
camiño citado, nin xiquer desde o seu entronque co principal.
Pese
ós ímprobos esforzos do persoal dependente da Secretaría deste
Concello, non se atoparon máis antecedentes documentais que poidan
explicar as contradiccións e modificación operadas durante o
proceso de concentración da zona.
Nos
antecedentes do Inventario (en fase de revisión) non existe
planimetría específica e descripcións precisas e detalladas do
camiño en cuestión.
4.Inspección
ocular.
Personado
no lugar
obxecto
desta controversia, observo
as seguintes circunstancias:
Partindo
daestrada comarcal 840 en dirección Betanzos, desviámonos á
dereita por unha pista asfaltada, seguindo a sinal indicadora de
Mondoi e no primeiro cruce desta, desviámonos á esquerda por pista
igualmente asfaltada, rodeando a paraxe coñecida como Castrillón,
en dirección ós denominados A Fraga e Avieira. Detémonos na
primeira curva e observamos un paso delimitado entre as parcelas que
se identifican como 1..-1 e 1..-2, na marxe dereita, e 1.. e yyy, na
marxe esquerda. O citado paso está cuberto de herba semellante á
dos pasteiros naturais, desprovista de maleza, sen que existan
indicios dunha caixa de explanación nin afirmado, o que fai a
primeira vista imposible a súa utilización para o tránsito de
turismos. Percorrido o primeiro tramo recto chegamos ás inmediacións
da vía do ferrocarril e viramos á esquerda, en paralelo á mesma na
colindancia coa parcela yy. A citada parcela está delimitada por una
plantación de eucaliptos, existindo uns fitos de ferro chantados na
mesma liña das árbores,e que sobresalen menos dun metro desde o
chan, sen arames nin outros elementos instalados horizontalmente que
impidan o acceso á parcela. Desde a citada liña exterior da
plantación ata o borde da “trinchera” que describe o segundo
informe do ADIF hai por término medio máis de 4 metros, se ben con
un certo desnivel cara a vía férrea. Non se observan indicios de
ter existido una caixa de explanación e o correspondente afirmado. Ó
remate deste tramo observamos a finca que se identifica como xxx,
existindo un considerable desnivel que provoca una solución de
continuidade.
A
impresión, desde o punta de vista da apreciación ordinaria dun
usuario profano é que existe un paso non perturbado nin
interrumpido, pero apto exclusivamente para o uso de maquinaria
agrícola, non exento de certa perigosidade, ó non existir unha
explanación e afirmados correctamente executados.
CONSIDERACIÓNS
XURÍDICAS
1.
Procedemento
As
actuacións seguidas non se corresponden con ningún procedemento
reglado, nin as resolución dictadas fan mención de preceptos
normativos que as amparen, salvo a xenérica mención da “reposición
da legalidade” que non se adxetiva, sen que poidamos precisar que
se seguíu o procedemento previsto na entón vixente Lei 1/1997 para
a reposición da legalidade urbanística, procedmento que, por outro
lado, non sería axeitado a xuízo deste Secretario.
De
calquera maneira e sen prexuízo do maior ou menor grado de acerto no
enfoque do asunto desde o punto de vista do procedemento, atopámonos
con que no procedemento constan dúas resolución de distinta
naturaleza e consecuencias, a saber:
O 12 de
xullo de 2002, o Alcalde dicta resolución pola que da por rematado o
expediente de reposición da legalidade de plantacións realizadas na
finca número 159 de concentración parcelaria sita en Fraga,
Mondoi-Porzomillos e que se proceda ó seu arquivo, baseándose
exclusivamente
no informe técnico emitido o 10 de xullo de 2002.
Anque non se menciona expresamente, o Concello parece considerar
definitiva esta resolución, tendo en conta o ofrecemento do recurso
potestativo de reposición e o contencioso-administrativo, conforme
ás disposicións legais que os regulan. Á vista do actuado
posteriormente polo Concello e dado que non se iniciou procedemento
algún de revisión de oficio, pese a non ser impugnada a resolución
polo interesado acudindo á vía ordinaria, parece obvio que en
realidade trátase dun acto de trámite cualificado, contra o que
igualmente caben alegar oposición polo interesado, que se terá en
conta na resolución que poña fin ó procedemento (artículo 107 da
Lei 30/1992, LRXePAC) e na que no seu caso resolva os recursos que
eventualmente puderan formularse contra aquela.
Tras
recabar una serie de informes (Xunta de Galicia, ADIF e técnico
municipal)o Alcalde dictou una segunda resolución, o 1 de febrero de
2006, pola
que acorda proceder ó arquivo do expediente por carecer o concello
de competencias para a adopción de medidas de reposición da
legalidade en relación cos feitos obxecto de denuncia, facendo saber
ó denunciante que a competencia para resolver as cuestións que
prantexa no seu escrito corresponde á Administración do Estado,
debendo dirixirse a tal efecto ó Administrador de infraestructuras
Ferroviarias.
Resolución que indudablemente ten carácter definitivo e firme, ao
non ser impugnada polo interesado dentro dos prazos legalmente
establecidos e sinalados expresamente no oficio de notificación que
legalmente foi practicada.
Tal
como se expuxo no apartado de antecedentes, o
30 de xuño de 2008 rexístrase no Concello un escrito de D. M.
mediante o que aporta unha comunicación da Delegación de Patrimonio
e Urbanismo de Asturias e Galicia do ADIF, datada o 9 de xuño de
2008, que pon de manifesto o seguinte: "tras un nuevo replanteo
de nuestros límites en la zona, y después de comprobar que por un
error en las referencias tomadas en el primero, hemos llegado a la
conclusión de que el camino en cuestión no es titularidad del ADIF,
si bien se encuentra dentro de la zona de dominio público
ferroviario, que viene definida en el artículo 13 de la Ley 39/2003,
de 17 de noviembre, del Sector Ferroviario..." Solicita o Sr. M.
que sexa retomada e todos os seus termos a reclamación que se
plantexaba no escrito de 29/06/02).
Aínda
que o interesado non formula expresa e nominalmente recurso algún
contra as resolución dictadas, tendo en conta os principios xerais
declarados na Lei 30/1992, que derivan do mandato constitucional que
se contén no artigo 103.1 da nosa carta magna e a orientación
indudablemente anti formalista expresada en diversas manifestacións
do propio texto articulado e recoñecida sen paliativos polo Tribunal
Constitucional en numerosas sentencias, debéramos entender que, en
realidade, o citado escrito debe ser considerado como un recurso
extraordinario de revisión, conforme á regulación que se contén
no artigo 118 da Lei 30/1992, na súa redacción según Ley 4/1999,
de 13 de xaneiro, que modifica a anterior:
118.1 Contra los actos
firmes en vía administrativa podrá interponerse el recurso
extraordinario de revisión ante el órgano administrativo que los
dictó, que también será el competente para su resolución, cuando
concurra alguna de las circunstancias siguientes:
(…)
2. Que aparezcan
documentos de valor esencial para la resolución del asunto que,
aunque sean posteriores, evidencien el error de la resolución
recurrida.
O
mesmo artigo sinala que o recurso extraordinario de revisión
interporase, no suposto anteriormente reproducido, no prazo de tres
meses a contar desde o coñecemento dos documentos. Requisito que se
cumpre no presente caso, por canto a comunicación do ADIF está
datada o 9 de xuño de 2008 e D. M. presenta o 30 de xuño de 2008 no
Rexistro do Concello un escrito aportando a comunicación do ADIF
(documento novo) e solicitude de que sexa
“retomada e tódolos seus termos a reclamación que se plantexaba
no escrito de 29/06/02 e posteriormente reiterada o 29/10/2002”
(expresión que, conforme ó espíritu antiformalista da Lei 30/1992,
anteriormente posto de manifesto, debera ser interpretada
inequívocamente como una pretensión de revisión extraordinaria
conforme á regulación que se contén no artigo 118 da mesma).
En
todo caso, o Concello non dictou resolución algunha de inadmisión
nin resolución da pretensión exposta, polo que, transcurridos tres
meses desde a presentación do escrito (coa calificación
xurídico-procedimental anteriormente exposta) sen que se dictara e
notificara resolución, enténdese desestimado, quedando expedita a
vía xurisdiccional contencioso-administrativa.
Deste modo,
transcurridos os tres meses sen que se dictara resolución expreso ,
esto é o 30 de setembro de 2008, comenza o cómputo do prazo para
interpoñer recurso contencioso administrativo, conforme ó
establecido no artigo 46 da lei 29/1988, de 13de xullo, reguladora da
xurisdicción contencioso-administrativa:
46. 1. El plazo para
interponer el recurso contencioso administrativo será de dos meses
contados desde el día siguiente al de la publicación de la
disposición impugnada o al de la notificación o publicación del
acto que ponga fin a la vía administrativa, si fuera expreso. Si no
lo fuera, el plazo será de seis meses y se contará, para el
solicitante y otros posibles interesados, a partir del día siguiente
a aquél en que, de acuerdo con su normativa especifica, se produzca
el acto presunto.
Trascurridos seis meses, a
contar desde o 1 de outubro de 2008, sen que se interpuxera polo
interesado recurso contencioso-administrativo ante o xulgado do
contencioso-administrativo competente, conforme o artigo 8 da citada
Lei, debe considerarse que a resolución non expresa é
desestimatoria, definitiva e firme.
O
escrito presentado posteriormente
polo
interesado o
29/10/2002
reiterando as peticións anteriormente formuladas non é susceptible
de producir efectos desde o punto de vista do procedemento que xa
está esgotado, se ben suscita un interés revisor por parte do
Secretario que informa, que non actuou no procedemento anteriormente
descrito –certo é que na medida que o permite a carga de traballo
derivada da necesidade de resolver en prazo outros procedementos
vixentes, nun marco de bloqueo legal de dotación de recursos humáns-
desde a perspectiva de considerar a posibilidade de incoar o
procedemento adecuado no ámbito da investigación e no seu caso
defensa do demanio municipal, unha de cuxas características é
precisamente a imprescriptibilidade.
E
neste punto, co acicate dos sucesivos requerimentos do Valedor do
Pobo, paso ó análise “ex novo” da problemática plantexada, co
obxecto de avaliar distintas alternativas que permitan a súa eficaz
solución, atendendo ós principios de legalidade, seguridade
xurídica e equidistribución de beneficios e cargas, no marco do
interés xeral ó que debe servir con obxectividade este Concello.
2.
Lexitimidade e posibilidades de actuación municipal.
Para
acadar un plantexamento correcto da situación obxecto deste informe,
parece conveniente examinar cales son as facultades de que goza a
Administración en relación coa zona e o ben indicado. Porén,
considero oportuno expoñer antes qué se entende por potestades das
Administracións Públicas.
A
potestade administrativa siñifica un poder de decidir e actuar
atribuido ás administracións públicas, que debe exercerse conforme
ás normas e que condiciona situacións xurídicas de outros suxetos
sometidos a dita potestade, de tal forma que os afectados dunha
situación ou estado abstracto de sometemento ou suxeción xeral a
unha situación concreta de obrigados.
As
características das potestades administrativas, con carácter xeral,
son as seguintes:
-
Teñen a súa orixe nas normas xurídicas.
-
Son indispoñibles, é decir, non pode transformarse a súa
titularidade, aínda cando en determinadas circunstancias poida
delegarse o seu exercicio.
-
Son imprescriptibles, en canto non se perden co transcruso do tempo.
Estas
potestades administrativas están tasadas, o que conleva que as
Administracións Públicas únicamente poden facer quelo para o que
esté facultada polas normas xurídicas.
As
potestades administrativas máis relevantes asignadas ás
Administracións Públicas para o exercicio da súa actividade, son
as seguintes:
a)
A regulamentaria, que atribúe á Administración a capacidade de
crear normas xurídicas.
b)
A executiva ou de autotutela, que é a facultade de esixir o
cumprimento das súas decisións sen auxilio xudicial.
c)
A sancionadora ou poder para tratar de evitar conductas alleas por
vulneración, incumprimento ou inobservancia das normas.
d)
A de aoutoorganización, ou capacidade de decidir limitadamente sobre
as súas propias estructuras e organigramas.
e)
A expropiatoria, consistente no poder de privación forzosa de bens
ou dereitos.
f)
A de inspección, pola que se pode comprobar ou constatar o exercicio
legal dunha actividade privada.
g)
A de deslinde ou reintegro posesorio, consistente na capacidade de
delimitar as propiedades públicas e de recuperalas fronte a
indebidas apropiacións ou posesións.
O
Real Decreto 1372/1986, de 13 de xuño, polo que se aproba o
Regulamento de Bens das Entidades Locais, no seu artigo 45 atribúe
en concreto ós municipios as seguintes potestades en relación cos
seus bens:
a.
A potestade de investigación.
b.
A potestade de deslinde.
c.
A potestade de recuperación de oficio.
d.
A potestade de desafiuzamento administrativo.
Engadindo
no apartado segundo que para a defensa do seu patrimonio e para
asegurar a adecuada utilización do mesmo, as Corporacións Locais
tamén poderán establecer e impoñer sancións de acordo co previsto
na normativa sectorial aplicable.
Potestades
que atribúe específicamente o artigo 113 da Lei galega 5/2011, 30
de septembro, á Comunidade Autónoma de Galicia e o artigo 41 da Ley
33/2003, de 3 de noviembre, do Patrimonio das Administracións
Públicas (aplicable a todas elas), á Administración Xeral do
Estado.
Se
estivera probado (o que non consta nas distintas actuacións e
documentos que se relacionan no apartado de antecedentes), unha
inequívoca apropiación ou grave perturbación, procedería incoar o
procedemento de recuperación de oficio, tendo en conta as precisións
que seguidamente se expoñen.
O
art. 71 do Regulamento de Bens delimita que o procedemento para a
recuperación da posesión poderá iniciarse a través das formas
previstas no art. 46 do mesmo: de oficio ou mediante denuncia. A
recuperación en vía administrativa requerirá acordo previo da
Corporación, ao que se acompañarán os documentos acreditativos da
posesión, salvo que se trate de repeler usurpacións recentes. Esta
facultade de recuperación de oficio constitue un privilexio a favor
das Administracións Públicas, que poderán recuperar a posesión
dos seus bens por sí mesmas sen necesidade de instalo da autoridade
xudicial a través do interdicto de reter ou recobrar, en calquera
momento se se trata de bens demaniais (como sostén o interesado no
expediente instruido no su día), e sempre que non transcurrira máis
dun ano desde a usurpación se se trata de bens patrimoniais.
O
Tribunal Supremo tense pronunciado con reiteración sobre o citado
procedemento a seguir para a recuperación de oficio de bens por
parte das entidades locais, así a STS de 23.3.99 (rec. 6771/1991)
sinala que "De
lo antes expuesto se desprende que el presente recurso nos enfrenta
con un acto en el que la Administración Pública ha hecho ejercicio
de la potestad de autotutela conservativa que el ordenamiento
jurídico le confiere para proteger la situación de los bienes de
dominio público, protección que tiene su expresión máxima en la
potestad para recuperar por sí misma, sin necesidad de acudir a la
tutela judicial, la posesión de tales bienes si tal posesión ha
sido objeto de perturbación o despojo, potestad que ha sido
calificada de interdicto administrativo (interdictum propium), y que
como tal potestad y no simple facultad, no es de índole discrecional
sino de obligado ejercicio, ejercicio además que carece de límite
temporal pues puede efectuarse en cualquier momento -dada la
imprescriptibilidad del dominio público- (en el mismo sentido STS
22.12.00, a diferencia de la recuperación administrativa de la
posesión de los bienes patrimoniales o privados, que sólo puede
ejercerse en el plazo de un año desde la ocupación (art. 8 de la
Ley de Patrimonio del Estado). Es doctrina jurisprudencial reiterada
la de que el ejercicio de esta potestad recuperatoria de los bienes
demaniales está sujeto a dos
requisitos fundamentales:
1)
Demostrar que los bienes usurpados son del dominio de la
Administración que ejerce esta facultad, y
2)
El uso público debe haber sido obstaculizado por la persona contra
la que se dirige la potestad recuperatoria (SS. TS. 2 de junio y 17
de julio de 1987, 2 de junio y 30 de diciembre de 1986; 2 de febrero
de 1982, 3 de octubre de 1981)". Del mismo tenor es la STS de
19.6.98 (rec. 9660/1990).
Nesta
mesma liña de interpretación insiste a STS de 14.5.2002 (rec.
5886/1995) cando nos recuerda as condicións esixidas para exercer
esa facultade recuperatoria por parte da Administración Local:
"La
primera de dichas condiciones es, justamente, que el bien objeto de
la recuperación no
sólo esté previamente identificado sino que haya venido siendo
poseído, de hecho, por la Administración municipal en
circunstancias tales que resulte acreditado su previo uso público,
esto es, su afectación real al concreto destino que justifica la
inclusión de dicho bien en el dominio público (en este mismo
extremo insiste la STS de 14.10.98, rec. 9300/1992).
La
segunda, que es propia de cualquier interdicto, consiste en la
existencia de una perturbación de la posesión por parte de terceras
personas. Esta circunstancia concurre en el presente supuesto, al
haberse variado el uso común previsto para el bien, y destinarse al
uso exclusivo del recurrente. No varía esta circunstancia por el
hecho de que los vecinos pudieran destinar el inmueble a "lo que
tuvieran por conveniente", pues la propia naturaleza del bien,
como de dominio público, obliga a entender esta cláusula en el
sentido que es propio del aprovechamiento general de los bienes
demaniales, que en cualquier caso no se compadece con la utilización
privativa por un particular en su solo provecho, que requeriría,
cuando menos, el otorgamiento de concesión administrativa por quien
ostenta su titularidad.
La
tercera condición es seguir el procedimiento previsto en el artículo
71.1 del Reglamento de Bienes de las Entidades Locales, sin que la
remisión que en él se hace al artículo 46 pueda ir más allá de
las formas de iniciación. En lo demás, los trámites quedan
cubiertos por el acuerdo previo de la Corporación y la audiencia de
los interesados...".
E
aínda máis preciso é o T.S. na súa sentencia de data 3.3.2004
(rec. 6751/2001) cando sinala: "En
efecto, conforme el art. 82.a) LRBRL y 44 y 70 RBEL las Entidades
locales gozan, respecto de sus bienes, de la prerrogativa de
recuperar su posesión en cualquier momento cuando se trate de los de
dominio público. Y para el ejercicio legitimo de tal prerrogativa,
que se traduce, es vedad, en una medida provisoria orientada a la
defensa de la posesión de tales bienes con reserva, en todo caso, a
la jurisdicción civil de la determinación definitiva de los
derechos de propiedad, basta con la constancia de la condición de
demanial del bien que la Administración local trata de recuperar de
oficio, sin necesidad de que aquélla tenga que acreditar además la
efectividad de una posesión pública del bien que, por lo demás, es
inherente al carácter y régimen jurídico del bien que constituye
un camino público y que se entiende destinado al uso público (art.
339.1.º Código Civil).
Sólo
cuando no hay reconocimiento o constancia de la demanialidad del
bien, resulta aplicable la jurisprudencia, a la que parece aludir la
sentencia de instancia, según la cual, basta con la acreditación de
una posesión pública anterior y la existencia de una usurpación
reciente de tales bienes
(art. 71.2 del Reglamento de Bienes de las Entidades Locale), sin que
la Administración local deba acreditar en sede jurisdiccional
contencioso- administrativa la plena titularidad demanial de
aquéllos; y ello, naturalmente, sin perjuicio de la acción de quien
se crea titular dominical de los bienes sobre los que se ejercita el
interdictum propium para reivindicarles ante la Jurisdicción civil,
ya que ni la Administración por sí, primero, ni esta Jurisdicción,
después, pueden determinar las titularidades dominicales o resolver
las cuestiones de propiedad (arts. 2.a) y 4 LJCA)."
E
se relevante é a Xurisprudencia que reseña os requisitos esixidos
para poder exercitar a citada prerrogativa de recuperación de
oficio, non é menos a Xurisprudencia que se pronuncia sobre a
competencia da Xurisdicción contencioso-administrativa ó examinar
os actos administrativos que exercitan esa facultade recuperatoria. A
este respecto recórdanos o T.S. na súa sentencia de 14.10.98 (rec.
9300/1992) que: "Es
doctrina reiterada de la Sala (sentencias, entre otras, de 23 de
enero de 1990, 15 de octubre de 1997 y 1 de abril de 1998) que la
competencia de esta Jurisdicción ha de limitarse a enjuiciar el
correcto ejercicio por parte de los Entes Locales de las facultades
recuperatorias que se les atribuye por el artículo 82.a) de la Ley
7/85 y los artículos 70 y 71 del Reglamento de Bienes aprobado por
R.D. de 13 de junio de 1986, quedando reservada la decisión sobre la
propiedad o posesión definitiva de los mismos a los Tribunales de la
Jurisdicción civil, por lo que ni la confirmación ni la revocación
del acto impugnado han de prejuzgar estas cuestiones, siquiera para
dilucidar tanto el carácter presuntivamente público o privado de
tales bienes sea preciso analizar en vía contencioso administrativa
los elementos probatorios que "prima facie" pudieran
configurarlos como de una u otra clase".
Nesta mesma liña interpretativa insiste a STS de 9.5.97 (rec.
5354/1991) cando reseña o seguinte: "Corresponde
a esta jurisdicción el pleno control de legalidad del referido acto
administrativo que acuerda la demolición del cerramiento que, para
ajustarse a Derecho, debe encontrar su justificación en el adecuado
ejercicio de la potestad administrativa de recuperación de oficio de
los bienes demaniales de las Entidades Locales. En efecto, conforme
al artículo 82.a) de la Ley Reguladora de las Bases de Régimen
Local, Ley 7/1985, de 2 de abril y 44 y 70 del Reglamento de Bienes,
aprobado por Real Decreto 1372/1986, de 13 de junio, dichas Entidades
gozan, respecto de sus bienes, de la prerrogativa de recuperar su
posesión en cualquier momento cuando se trate de los de dominio
público. Ahora bien, tal prerrogativa se traduce en una medida
provisoria orientada a la defensa de la posesión de tales bienes con
reserva, en todo caso, a la jurisdicción civil de la determinación
definitiva de los derechos de propiedad. Consecuentemente, no
ejercita la Administración, en este caso, municipal una acción
reivindicatoria sino que utiliza una potestad enmarcada dentro del
régimen exorbitante de los bienes de dominio público para su
defensa posesoria y siempre a reserva de la eventual decisión sobre
la propiedad, la titularidad y extensión del dominio público en
relación con las propiedades colindantes".
Así,
pois, a recuperación en vía administrativa requerirá acordo previo
da Corporación, ó que se acompañarán os documentos acreditativos
da posesión, salvo que se tratare de repeler usurpacións recentes,
e así, cando se recibe a denuncia debe de practicarse proba que
acredite indiciariamente a posesión pública, oír aos interesados e
despois, no seu caso, dictar o acordo recuperatorio, sen que proceda
acordar directamente a recuperación, e requerir que se deixe
expedito o uso do ben de dominio público, xa que debe tramitarse o
referido procedemento. Neste sentido, sinala o T.S. na sentencia de
11 febreiro de 1998: "el
artículo 70 del Reglamento de 13 de junio de 1986 se ha ejercitado
de plano y sin seguir el procedimiento administrativo señalado al
efecto, puesto que no existe expediente, como no existe la más
mínima acreditación de la posesión pública previa, basándose el
acuerdo adoptado únicamente en el fragmento de documento tantas
veces mencionado, y que no puede formar parte de un Inventario de
Bienes, tal como se opone por el Ayuntamiento y se recoge en la
sentencia apelada, porque ha quedado demostrado que ese Inventario no
existe. Adolece pues el llamado expediente recuperatorio del mínimo
elemento de apoyo exigible para acreditar esa previa posesión
pública que podría justificar la decisión adoptada según el
artículo 70".
Sigue engadindo dita sentencia que "la
exactitud comprobada de los argumentos anteriores relevan a esta Sala
de ulteriores motivaciones, y obligan a la revocación de la
sentencia apelada, con la íntegra estimación del recurso
contencioso, sin excluir la indemnización solicitada que se
determine en ejecución de sentencia, puesto que habiéndose
acreditado que el Ayuntamiento de Neila llevó a cabo la ejecución
de su acuerdo de recuperación posesoria, procediéndose a la
demolición y retirada de la valla instalada por D. julio, no puede
dudarse de la existencia de perjuicios materiales inferidos al mismo
en cuanto la estimación del recurso ha de comportar la restitución
de la posesión de la finca en el estado que mantenía cuando fue
despojado de la misma"
Pero
á vista dos antecedentes e a documentación contradictoria de que
dispón o Secretario informante, non se estima prudente a incoación
inmediata do procedemento de recuperación de oficio, polas
consideracións que logo se detallan.
3.
Titularidade do ben presuntamente usurpado.
Como
xa se puxo de manifesto no apartado de antecedentes, no Boletín
Oficial do Estado número 199, de 19 de agosto de 1972, publícase a
Orde do 10 de xullo de 1972, pola que se aproba o Plan
de Mejoras Territoriales y Obras de la zona de concentración
parcelaria de Mondoy Porzomillos (La Coruña), pola
que o Ministro de Agricultura dispón a aprobación do citado Plan e
a clasificación das obras dentro do grupo a) do artículo 23 da Ley
de ordenación Rural, de 27 de xullo de 1968, e enncomenda a
redacción dos proxectos e a execución das obras incluidas no
devandito Plan ó Instituto
Nacional de Reforma y Desarrollo Agrario
(IRYDA), entre outras disposicións ordinarias de orde executivo.
Como
consecuencia da aprobación do citado Plan, o Presidente do Instituto
Nacional de Reforma y Desarrollo Agrario, con data 15 de outubro de
1974 (rexistro de entrada número 517, do 23/10/1974), acorda facer
entrega das obras correspondentes ó proxecto aprobado polo Organismo
competente con data 14 de setembro de 1972, denominadas RED
DE CAMINOS EN LA ZONA DE MONDOY-PORZOMILLOS (Oza de los Ríos) (La
Coruña) e
incluidas no Plan
de Mejoras Territoriales y Obras de la zona de concentración
parcelaria de Mondoy Porzomillos (La Coruña).
Polas
razóns que sexan, non existe, ou non é posible a localización da
relación detallada e planos dos camiños que corresponden a ese
proxecto aprobado e executado polo IRYDA, e que constitúen o obxecto
da entrega referida e a conseguinte transmisión formal do dominio
dos mesmos.
A
inseguridade xurídica acrecéntase por canto, como xa se indicou no
apartado de antecedentes, atopamos nos arquivos planos do proxecto de
concentración parcelaria da zona de Mondoi-Porzomillos nos que se
reflicte o camiño somentes no tramo recto ata a zona de domicio
ferroviario consolidado naquela data.
Pola
súa parte, o informe remitido polo Servicio Xurídico Administrativo
da Delegación Provincial da Consellería de Agricultura do 15 de
abril de 2003 non é concluinte, xa que simplemente afirma que se
trata de camiños "que en su día fueron entregados por la
Administración al Ayuntamiento de Oza dos Ríos mediante un Acta de
entrega y recepción por las partes". Acta inexistente ou
ilocalizable nos nosos arquivos, polo que entendemos debe referirse ó
repetido oficio do Presidente do IRYDA do 15 de outubro de 1974. As
mencións dos lindes son indiciarias, pero non suficientes para
determinar a titularidade do camiño en cuestión, que sin dúbida
foi grafiado ó remate do proceso de concentración por razóns que
descoñecemos, xa que a finca orixinal, 1.., tiña servicio con
acceso rodado polo linde Oeste (estrada de Betanzos a A Golada), e
ademáis goza dunha servidume de paso permanente de 2,5 m. de ancho,
establecida ó longo do lindeiro Oeste, das fincas nº 1.., 1.., 1..
e 1.., para servicio, tal como consta no título de propiedade e
plano adxunto ó mesmo, aportado polos herdeiros do titular no
expediente de segregación que se cita no apartado 2 de antecedentes.
Parece inicialmente desproporcionado gravar cunha servidume de paso
permanente a catro predios se realmente existira a previsión de
construcción dun camiño público que garante o acceso á parcela.
Todas
as cuestións plantexadas non resultan baladíes, se tomamos en
consideración a normativa vixente no momento en que se procede á
entrega formal da rede de camiños polo Presidente do IRYDA, o 15 de
outubro de 1974.
Cando
se publica a Orde do Ministro de Agricultura (BOE do 19 de agosto de
1972) pola que se aproba o Plan de Melloras, tiñan plena vixencia a
Lei de concentración parcelaria, texto refundido de 8 de novembro de
1962, modificada pola Lei 54/1968, de 17 de xuño, de Ordenación
Rural, disposicións expresamente derogadas pola Lei
de Reforma y Desarrollo Agrario,
aprobada por Decreto 118/1973, de 12 de xaneiro (Boletín Oficial do
Estado, núm. 30 de 3 de febreiro de 1973). De
acordo coa disposición transitoria Primeira desta Lei, "Las
variaciones que introduce el presente texto legal se aplicarán a los
procedimientos en curso sin retroceder en los trámites".
Por tal motivo, a repetida norma é citada expresamente no oficio de
entrega ó Concello de Oza dos Ríos da rede de camiños da zona de
concentración parcelaria de Mondoi Porzomillos como fundamento legal
da mesma.
O artigo 81 da
Lei de Reforma y Desarrollo Agrario de 1973, de recentísima entrada
en vigor na data de entrega da rede de camiños, dispoñía:
1. Las
Diputaciones, Ayuntamientos o Entidades locales menores a quienes
haya de entregarse la propiedad de algún camino
principal, se
comprometerán formalmente a consignar en sus presupuestos los
recursos necesarios para su conservación.
2. Las obras en los
caminos secundarios
podrán limitarse a la realización de los trabajos necesarios para
su acondicionamiento. Dichos
caminos se entregarán a las Hermandades Sindicales de Labradores y
Ganaderos, quienes se encargarán de su conservación.
As
Hermandades Sindicales de
Labradores y Ganaderos
eran organizacións sindicais para a protección e asistencia ós
agricultores e os gandeiros mediante un conxunto de organismos de
rango local, comarcal, provincial e nacional. Somentes a partir de
1962 e ata 1980 creouse a Hermandad
Sindical Nacional. Como
órganos inferiores estaban as Cámaras
Oficiales Sindicales Agrarias (COSA, entre 1947 y 1977).
As Hermandades Sindicales
Locales xurdiron a partir
de 1944, ó igual que as Hermandades
Sindicales Comarcales.
Trátase dunha organización resultado directo do Fuero
de Trabajo e da obriga de
sindicación. Estaban por tanto encadradas dentro de Falange
Española de las Juntas de Ofensiva Nacional Sindicalista.
Encomendábaselle, entre outras funcións, a conservacións de
camiños rurais, e como queda establecido pola Ley, debíanselle
entregar os camiños secundarios (non principais) acondicionados ou
executados nos procesos de concentración parcelaria. Desapareceron
como tales entre 1977 e 1980 coa súa transformación en Cámaras
Agrarias. En trance de desaparición irreversible, o Patrimonio das
Hermandades pasóu a depender das Cámaras Agrarias, organismos
dependentes inicialmente do Instituto
de Relaciones Agrarias do
Ministerio de Agricultura.
En
virtude do Real Decreto 1336/1977, de 2 de xuño (BOE nº 142, de 15
de xullo de 1977), polo que se dictan as normas reguladoras das
Cámaras Agrarias, creáronse
as
Cámaras Agrarias Localis,
ademáis de determinar que en cada provincia existiría
unha
Cámara Agraria Provincial.
A
Disposición Final segunda do precitado texto normativo dispoñía:
“Las
Cámaras Agrarias Locales
se
subrogarán, en su ámbito territorial respectivo, en la titularidad
de los bienes y derechos que constituyen el patrimonio privativo de
las actuales Hermandades Locales y Comarcales, Cámaras Oficiales
Sindicales Agrarias y Hermandad Nacional de Labradores y Ganaderos,
manteniéndose, en su caso, la afectación de dichos bienes al fin
específico para el que hubieran sido adquiridos o destinados en
virtud de una norma legal o cualquier otro título jurídico en
vigor.
Las
Cámaras Agrarias solicitarán la inscripción a su nombre en el
Registro de la Propiedad, de los bienes inmuebles y derechos que
figuren adscritos a nombre de las Entidades cuya titularidad
patrimonial les corresponda, de conformidad con la subrogación
referida”.
Conforme
ás competencias recollidas no Estatuto de Autonomía de Galicia, o
Parlamento de Galicia aprobou a Lei 4 de 4 de maio de 1984, de
Cámaras Agrarias de Galicia, modificada por Lei 2/1994, de 18 de
xullo, como consecuencia da Ley
estatal 23/1986, de 24 de diciembre, por la que se aprueban las Bases
del Régimen Jurídico de las Cámaras Agrarias.
O
artigo 6.C) da Lei de 1984 sinalaba que as cámaras poderían
desenvolver funcións, servicios e xestións administrativas que
sexan de xeral interés para as comunidades rurais na súa actividade
agraria, con carácter indicativo, entre outros, construccións e
reparacións de redes de acequias, camiños ou calquera outro tipo de
obras de carácter xeral.
Mediante disposicións
sucesivas da Xunta de Galicia Decretouse a disolución das cámaras
agrarias locais e provinciais, quedando os seus bens e dereitos
integrados no patrimonio da Comunidade Autónoma e adscritos á
Consellería hoxe denominada do Medio Rural e do Mar.
Na cartografía
catastral aparece representado o camiño tal como aparece no Plano
correspondente ó proxecto de concentración parcelaria de que se
dispón neste Concello.
Na
planimetría que integra o Plan Xeral de Ordenación Municipal de Oza
dos Ríos, precisamente aprobado definitivamente polo Órgano
competente da Xunta de Galicia, unha ves superadas todas as consultas
sectoriales previstas na lexislación urbanística, tampouco se
reflicte o citado camiño. A tal efecto hai que traer a colación o
disposto no artigo 8 do Regulamento de Bens das Entidades locais que
establece o seguinte:
1. La alteración de
la calificación jurídica de los bienes de las Entidades locales
requiere expediente en el que se acrediten su oportunidad y
legalidad.
2. El expediente
deberá ser resuelto, previa información pública durante un mes,
por la Corporación Local respectiva, mediante acuerdo adoptado con
el voto favorable de la mayoría absoluta del número legal de
miembros de la misma.
3. En cualquier caso,
la incorporación al patrimonio de la entidad local de los bienes
desafectados, incluso cuando procedan de deslinde de dominio público,
no se entenderá efectuada hasta la recepción formal por el órgano
competente de la Corporación de los bienes que se trate, y en tanto
la misma no tenga lugar seguirán teniendo aquellos el carácter de
dominio público.
4. No obstante, la
alteración se produce automáticamente en los siguientes supuestos:
- Aprobación definitiva de los planes de ordenación urbana y de los proyectos de obras y servicios.
- Adscripción de bienes patrimoniales por más de veinticinco años a un uso o servicio público o comunal.
- La entidad adquiera por usucapión, con arreglo al Derecho civil, el dominio de una cosa que viniere estando destinada a un uso o servicio público o comunal.
Por
todo o anteriormente exposto, considero que a titularidade municipal
do Camiño non pode afirmarse categóricamente á vista da
documentación de que se dispón nesta Secretaría, polo que sería
preciso realizar as xestións necesarias para aclarar este punto de
forma indubitada, requerindo o informe exhaustivo e detallado dos
órganos competentes da Administración da Xunta de Galicia.
Por
canto se trata dunha información que inicialmente pode resolverse
coa intervención da Comunidade Autónoma procederáse conforme ó
establecido no apartado 1 do artigo 46 do Regulamento de Bens, de
modo que se a información proporcionada polo órgano competente
resultara suficientemente aclaratoria das características do ben e a
súa titularidade suspenderíase o procedemento de investigación e
procederíase conforme se sinala no seguinte apartado.
4.
Descripción e delimitación do camiño.
A
documentación proporcionada pola Xunta de Galicia debera ser
suficientemente precisa para coñecer as características
constructivas do camiño e a súa delimitación, de xeito que
permitira definilo sobre o terreo.
En
todo caso e considerando que as evidencias visuais do mesmo no tramo
no que se prolonga ata a finca do interesado, D. M., son
prácticamente inexistentes, sería preciso o seu deslinde, conforme
ó establecido no artigo 56 de seguintes do repetido Regulamento de
Bens das Entidades Locais.
A
tales efectos, debe terse en conta a necesidade de notificar ós
propietarios das fincas colindantes, así como ós titulares de
dereitos reais constituidos sobre as mesmas.
No
que respecta ós dereitos e facultades que poida ter o Administrador
de Infraestructuras Ferroviarias (que igualmente é titular das
potestades de investigación, deslinde e recuperación de oficio)
sobre as zona de dominio público, compre aclarar o seguinte:
A
comunicación do ADIF de 9 de xuño de 2008 que aporta o interesado
limítase a declarar un erro no replanteo dos límites na zona e ter
chegado á conclusión de que o camiño en cuestión "no
es titularidad del ADIF, si bien se encuentra dentro de la zona de
dominio público ferroviario que viene definida por el artículo 13
de la Ley 39/2003, de 17 de noviembre, del Sector Ferroviario..."
Dase
a circunstancia de que terreos de propiedade privada e bens
presuntamente demaniais, con independencia da súa titularidade,
subsisten como tales na zona de dominio público ferroviario ó non
constar a súa expropiación inicial, pois como ten expresado o
Consello de Estado en diversas ocasións, o establecemento dunha zona
de dominio público non comporta a demanizalización "ex lege",
senon a declaración de utilidade pública a efectos expropiatorios.
Sentado
o anterior, resulta imprescindible dispoñer da información
planimétrica detallada da porción de terreo dentro da zona de
dominio público ferroviario da que é titular o Administrador de
Infraestructuras Ferroviarias, ou no seu caso a Administración Xeral
do Estado, para delimitar con precisión sobre o terreo o camiño que
orixina este conflicto.
De
tal modo que debería requerírselle ó citado organismo toda a
información necesaria con detalles planimétricos precisos ós fins
anteriormente sinalados.
5.
Incidencias que propiciaron un desenvolvemento anormal do proceso.
Por canto o presente informe, muy
diferente dos que ordinariamente se requiren en procedementos
reglados, cumple a triple función de informar ó Alcalde da
situación legal do procedemento en cuestión, atender o requerimento
realizado polo Valedor do Pobo e propoñer actuacións concretas de
cara ó futuro, co obxecto de enfocar o asunto adecuadamente de cara
a unha solución eficaz, sólida e perdurable, é preciso identificar
unha serie de incidencias que indudablemente influiron negativamente
na instrucción e resolución normal do procedemento que orixinou a
queixa formulada por D. M. ante o Valedor do Pobo.
Certamente, son apreciacións de
mero xuicio que coa maior honestidade profesional poño de manifesto
sen ánimo de sinalar culpables, senon de identificar as causas do
problema que se me plantexa, coa esperanza de que nos permita
articular a mellor solución, harmonizando a indeclinable defensa do
interés xeral cos lexítimos intereses dos afectados.
Xa
puxen de manifesto que ó meu xuicio o procedemento de elección foi
erróneo, poñendo o foco na consecución da reposición da
legalidade, esquecendo facer uso das potestades que a lexislación
básica de résime local e o regulamento de bens otorgan ás
entidades locais con respecto o seus bens, sexa no suposto de
presunta titularidade (investigación), no de identidade dubidosa
(deslinde) ou no de estricta defensa (recuperación de oficio).
Anteriores resolucións declarando a innecesariedade de segregación
da parcela a efectos urbanísticos por ser conforme á lexislación
agraria por considerar que existe fronte a vías públicas
xenéricamente consideradas, sen atender á súa titularidade e
naturaleza compromete en certa medida os criterios que posteriormente
deben guiar a actuación municipal, xenerándose un alto grado de
confusión, senon de aturdimento.
Probablemente
o esforzo por recabar antecedentes e información sólida e fiable
foi insuficiente, anque deben recoñecerse as graves carencias
documentales do proceso de concentración parcelaria, concretamente
no que artinxe á relación e planimetría da rede de camiños
incluidos no proxecto aprobados, presumiblemente executado e
certamente entregado polo IRYDA en 1974.
A contradicción da diferente
planimetría do camiño no plano rotulado como proxecto de
concentración e o do plano definitivo de concentración, sin
explicación documentada algunha e considerando que o primeiro
corresponde a unha data próxima á do oficio de entrega da rede de
camiños, sigue sendo un misterio por desvelar.
Os distintos criterios empregados
para definir os ventos polos que lindan as diversas parcelas
lindantes co camiño con respecto á parcela orixinal 1.. constitúe
un elemento máis de confusión.
Ó que se engade a planimetría
catastral e as ortofotos do SIXPAC que moitos anos despois reflicten
o grafiado do proxecto, así como a inexistencia do camiño no PXOM
aprobado a finais do ano 2001, poucas datas antes de que se iniciara
o consabido procedemento a instancia de D. M.
En canto ós informes remitidos pola
Consellería de Agricultura e o ADIF a instancias do Concello, son a
todas luces insuficientes e imprecisos e ó meu xuízo non permiten
poñer en marcha o procedemento de recuperación de oficio, por
carecer o Concello dos elementos que require reiteradamente a
xurisprudencia do Tribunal Supremo, según se expuxo detalladamente.
A maior abondamento, solo falta unha segunda comunicación do ADIF
que contradice a primeira con expresións igualmente categóricas en
ámbolos dous casos, pero sen aportar nin un solo dato que as
sustente.
Polo que se refire ó interesado no
expediente, a pesar da súa tenacidade, en ningún momento fixo uso
dos recursos administrativos que se lle ofreceron, propiciando a
firmeza das resolucións, incluso a efectos da súa revisión
extraordinaria. Debe igualmente salientarse o feito de que desde a
hipotética data de construcción do camiño (antes de 1974, xa que
de outra maneira non podería ser entregado) ata o ano 2002,
coincidindo coa segregación das parcelas que ata esa data tiñan
servicio como parcela única polo linde Oeste, non exista reclamación
algunha sobre o estado do camiño en cuestión o que reforza a tesis
da súa escasa ou nula utilidade pública ata esa data e a impresión
visual, sin prexuício de informes técnicos ou testemuñas que o
aclaren, de que difícilmente pudo existir en algún tempo unha
verdadeira explanación e afirmado coas condicións técnicas
mínimamente esixibles.
6.
Conclusións e proposta de actuacións.
Como consecuencia da exposición
anterior, podemos extraer as seguintes conclusións:
1. A resolución que pon fin ó
procedemento tramitado a instancia de D. M. por presunta usurpación
ou grave perturbación do camiño que da servicio á parcela xxx, da
súa propiedade é firme, sen que poda sustanciarse recurso algún
contra a mesma.
2. Non é posible recoñecer nesta
data a delimitación física do citado camiño, polo que,
consecuentemente, non é posible establecer a existencia de
usurpación ou perturbación in a súa autoría.
3. Non existe documentación que
permita atribuir inequívocamente a titularidade municipal nin a
naturaleza demanial do camiño.
4. Non se dispón de documentación
que precise a porción do dominio público ferroviario que é
titularidade do ADIF.
5. Considerando o estado actual do
suposto camiño, se se afrontara a súa reposición e condicionamento
unha vez despexadas as dúbidas anteriormente expostas, requeriría a
redacción dun proxecto técnico que defina as obras necesarias e o
presuposto de execución necesario.
6. Se resulta acreditada a
titularidade pública e a naturaleza demanial do ben obxecto deste
informe, o mesmo gozaría de imprescriptibilidade, podendo incoar un
novo procedemento dirixido á súa recuperación de oficio.
7. Debera interesar a todos os
afectados, tanto particulares como Administracións Públicas, como
pode deducirse do exposto no apartado de incidencias, chegar a unha
solución definitiva que evite futuros litixios e discusións
perxudiciais para os intereses públicos e privados concurrentes.
Desde o punto de vista da estricta
legalidade, corresponde incoar os procedementos anteriormente
indicados para a investigación e no seu caso deslinde do camiño en
cuestión. En tal sentido o Alcalde deberá requerir os antecedentes
documentais e gráficos necesarios e suficientes da Administración
da Xunta de Galicia e do Estado, expoñendo con precisión o obxecto
e a finalidade de tales requerimentos.
Se prexuício do anterior e no marco
da legalidade vixente suxírese que conforme ás facultades que lle
confire o artigo 21 da Lei 7/1985, LBRL inicie simultáneamente unha
negociación coas partes interesadas ou afectadas para acadar unha
solución mediante convenio, que deberá ser sometido a información
pública antes da súa eventual formalización, como instrumento
eficaz para unha distribución equitativa dos beneficios e os custos
e unha maior celeridade na resolución do problema plantexado.
Este é o meu informe, que someto a
calquera outro máis autorizado e o criterio dos órganos municipais
competentes.
Oza
dos Ríos, 7 de marzo de 2013.
O
Secretario,
Celestino
J. Amigo Liñares
No hay comentarios:
Publicar un comentario